زهره مهر نوروزی – دومین باری بود که برای بازدید از سایت مدیریت پسماند حاضر می شدم اساسا برای سفرهای این دست پر هیجان هستم چرا که قرار است از نزدیک شاهد اتفاقاتی باشم که خاطرم را آسوده کند. خاطرم را آسوده کند که مدیریت علمی واصولی پسماند های شهر سلامتی ما را تضمین می کند

طبق آمار 700 تن پسماند از سطح شهر قم به مجموعه ایستگاه انتقال پسماند منتقل می‌شود که این میزان بخشی به ایستگاه‌های انتقال پسماند منتقل و بخشی به طور مستقیم به سایت‌های دفن هدایت می‌شود.

220 تا 230 نفر نیرو و 220 خودرو در بحث جمع‌آوری پسماند دخیل هستند. سایت انتقال میانی پسماند سال 97 افتتاح شد که در انتهای بلوار زائر واقع است. تنها ایستگاه استاندارد در مجموعه شهرداری است به طوری که از ظرفیت مدیریت شیرابه و کنترل سکو، لبه‌ها و باسکول و تجهیزات برخوردار است.

وقتی به بخش اداری سایت البرز رسیدیم مدیر عامل پسماند شهرداری قم سیدعبدالله میرابراهیمی،از ما خواست تا با مباحث پسماندهای قم آشنا شویم و سپس از مجموعه بازدید کنیم . سید عبدالله میر ابراهیمی  با اشاره به اهمیت ایستگاه انتقال می‌گوید: به طور معمول جمع‌آوری پسماند در شیفت شب روی می‌دهد تا از بروز ترافیک جلوگیری شود.

وی گفت: هم اکنون به میزان 300 تن از زباله‌های موجود در ایستگاه انتقال به خط پردازش واقع در کیلومتر 13 جاده کوه سفید منتقل می‌شود و خط از ساعت 7 صبح استارت می‌خورد که پروسه لودر، بارگیری، تخلیه و انتقال در دستگاه‌ها‌ و کیسه پاره کن را طی می‌کند.

میرابراهیمی با بیان اینکه ۴۰ درصد زباله تولیدی در قم ارزش حرارتی دارد که می تواند در تولید انرژی و مواد پایه نفتی مورد استفاده قرار بگیرد، گفت: هم اکنون طرح مطالعاتی این مساله در حال انجام است که با نهایی شدن آن تا پایان شهریورماه سالجاری دفن زباله در قم به کمتر از ۱۰ درصد خواهد رسید.

مدیرعامل پسماند قم گفت: حدود ۳۰۰ گاراژ و انبار غیرمجاز تفکیک و جمع آوری زباله با گردش مالی بسیار بالا درقم فعالیت می کنند.

وی می گوید : تمام وسایلی که از طریق سیستم جمع آوری پسماند غیر قانونی تهیه می شوند برای سلامتی بسیار مضر است اما به دلیل مباحث اقتصادی جمع اوری این انبارها آسان نیست باید فرهنگ سازی لازم صورت گیرد تا با مشارکت شهروندان بتوانیم این انبارها را جمع آوری کنیم.

میرابراهیمی با تاکید بر تخلیه غیرمجاز نخاله های ساختمانی در ورودی های شهر،  ادامه داد: روزانه ۵ تا ۶ هزار تن پسماند و نخاله ساختمانی در قم تولید و در چهار سایت ویژه دپو می شود این قبیل از پسماندها بدلیل عدم تقاضا در جامعه و ارزش اقتصادی خاص جذابیتی جهت تفکیک و بازآفرینی ندارد.

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم ابراز داشت: روزانه همچنین ۵ تا ۶ تن زباله عفونی در قم تولید و بی خطرسازی و در لایه های آهکی دفن می شود که ۵۰ درصد از آن مربوط به درمانگاه ها و مطب ها و ۵۰ درصد نیز شامل بیمارستانهای بزرگ شهر قم می شود.

میرابراهیمی با بیان اینکه سایت البرز در زمینی به مساحت 300هکتار بزرگترین مرکز مدیریت پسماند قم است، گفت: طبق پیش بینی های انجام و با راه اندازی خط جدید پردازش، دفن زباله در قم نزدیک خواهد شد.

پیش از آغاز بازدید همه لباس مخصوص بازدید را پوشیدیم قبل از وارد شدن به سوله پردازش پسماند سوالی که پس ذهنم بود پرسیدم که وجود انی سایت در نزدیک تالاب بهشت معصومه آیا خطر محیط زیستی متوجه این تالاب نیست که  میر ابراهیمی گفت هیچ خطری متوجه تالاب نیست چون بالا دست سایت قرار گرفته ضمن اینکه کف سازی دفع پسماندها به گونه ای است که در خاک اطراف نفوذ نمی  کند.

آغاز عملیات پردازش پسماند

آنچه وی اذعان می‌دارد این است که به موازات این خط احداث خط دیگر نیز استارت خورده که ظرفیت روزانه 300 تن زباله را دارد که با راه‌اندازی این خط کل پسماند شهری در پروسه پردازش قرار می‌گیرد.

در سال‌های قبل بحث تخلیه پسماند به صورت پشته‌ای صورت می‌گرفت که زمین‌های زیادی از دست می‌رفت ولی اکنون دفن داخل لند فیلدها انجام شده و تجمیع می‌شود.

به گفته میرابراهیمی بخش‌هایی که در سال‌های پیش آلوده شده، استحصال می‌شود تا زمین‌های جدید آلوده نشود و لند فیلدها جا نمایی و ایجاد می‌شود.

وی با اشاره به محدوده آلوده شده به دلیل دفن پسماند طی چند ساله اخیر می‌گوید: 140 هکتار فضا وجود داشت که بخش عمده‌ برای دفن آلوده شده بنابراین از همان زمین‌ها استفاده می‌شود.

شیرابه زباله‌ها نیز در حوضچه‌هایی با کف عایق تخلیه می‌شود و تبخیر سطحی روی می‌دهد به طوری که با تست‌هایی که از چاه‌های اطراف صورت گرفته بحث آلودگی آب‌های زیرزمینی وجود نداشته است.

تغذیه به وسیله رولر انجام و با دستگاه هدایت می‌شود. یک سری جایگاه‌های جداسازی وجود دارد که اقلام حجیم جداسازی و سپس از آن قسمت داخل این دستگاه کیسه پاره کن می‌شود که دارای یک سری تیغه‌ها به صورت متقابل هم است که باز کردن کیسه‌ها را انجام می‌دهد.

داخل سرند یک سری تیغ‌ها تعبیه شده که با چرخش زباله کیسه‌ها پاره و باز می‌شود و زیر سرند یک سری نوارها است که مواد آلی که ریزتر هستند تا ابعاد 60 میلی متر از زیر آن تخلیه می‌شوند.

یک مگنت نیز وجود دارد که قسمت‌های فلزی به وسیله این مگنت  جداسازی می‌شود و مواد زیر سرندی به سمت سایت مواد آلی یا تخمیر هدایت می‌شود.

نبود دستگاه زباله‌سوز و دفن خروجی دستگاه پردازش

بین سرندها به طور مجدد بحث جداسازی دستی صورت می‌گیرد که اقلامی مانند نایلون، قوطی‌های پلاستیکی و ظروف فلزی جداسازی می‌شود و پس از آن خروجی این خط ریجکت می‌شود که ارزش حرارتی مناسبی دارد که در بحث زباله‌سوزها بحث استحصال انرژی را از آن داشته باشیم ولی اکنون این امکان وجود ندارد و به سمت سایت دفن می‌رود.

به گفته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم مواد آلی دارای ظرفیت تولید شیرابه و گاز در این قسمت جداسازی می‌شود و برای تولید کود مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال نایلون، پلاستیک و ظروف فلزی به کارخانه‌های تولیدکننده منتقل می‌شوند و بخش زیر سرندی به عنوان مواد آلی به سایت تخمیر منتقل خواهد شد.

وی با اشاره به سنجش آب‌های زیر زمینی و چاه‌های اطراف می‌گوید: بحث آلودگی در این بخش مشاهده نشده است و یک سری زمین‌ها که سال‌های قبل آلوده شده استحصال شده و مشاهده شد آلودگی از چندین متر بیشتر نفوذ نکرده است.

رس کوبی در بحث دفن یکی از روش‌هایی است که برای جلوگیری از نفوذ شیرابه می‌توان در نظر گرفت.

صرف زمان 6 ماهه برای تولید کود

کل پروسه تولید کود 6 ماه زمان می‌برد مواد آلی توسط ماشین‌آلات جمع‌آوری می‌شود و در این بخش پشته‌گذاری صورت می‌گیرد و به تناسب فصل 45 تا 60 روز این فرایند انجام می‌شود و کنترل دما و رطوبت این کود از سوی کارشناسان سنجیده می‌شود و هوادهی آن به وسیله دستگاه مربوطه انجام می‌شود.

دستگاه بحث زیر و رو کردن پشته‌ها را انجام می‌دهد به طوری که پشته‌ها به صورت همگن هوادهی می‌شود تا آماده شدن کودها سریع‌تر طی شود. به طور معمول سه تا چهار روز یک بار بحث هوادهی انجام می‌شود.

سپس در سایت یک یا دو ماه می‌ماند و پس از مرحله ماند وارد مرحله فایند می‌شود که در ابعاد 05 و 15 میلی متری دو نوع کود تولید می‌شود.

به گفته میرابراهیمی کیفیت کود تولیدی مورد ارزیابی قرار گرفته و مطلوب بوده است.

300 تن ظرفیت خط است که نیمی از زباله‌های انتقالی یعنی به وزن حدود 150 تن به بخش تولید کود منتقل می‌شود که در این بخش 50 درصد حذف می‌شود تا خشک شود. روزانه 35 تا 40 تن کود تولید می‌شود.

ماشین آلات دفن و تأسیسات پردازش از جمله مواردی است که هزینه‌های آنها به طور مستقیم از شهروند در بحث مدیریت پسماند دریافت می‌شود بنابراین با تفکیک در مبدأ می‌توانند در کاهش هزینه‌های این بخش تأثیرگذارباشند.

به گفته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم یک خط 300 تنی پردازش 15 میلیارد تومان هزینه دارد که به سوله، سالن دریافت، تأمین برق و سایت تخمیر نیاز دارد.

مدیر عامل پسماند قم معتقد است میزان زمین اختصاص یافته به سایت پسماند کافی نیست چرا که اگر محوطه بزرگتر باشد روند پردازش و تولید کود کمپوست سریع تر انجام می شود.  در بخش دفع پسماند های بیمارستانی بعد از سترون کردن و عبور از حمام بخار160 درجه این پسماندها دفع می شوند.

اما کمکی که از ما شهروندان برای مدیریت پسماند بر می آید این است که فرهنگ‌سازی در زمینه جداسازی پسماند به بحث انتقال پسماند کمک می‌کند بنابراین هر اندازه تفکیک در مبدأ بیشتر باشد، پردازش آسان‌تر انجام می‌شود.  تفکیک زباله تر و خشک و تحویل به غرفه‌های جمع‌آوری پسماند از جمله مواردی است که در نظر گرفته شده است.

هم اکنون 50 غرفه جمع آوری پسماند خشک در سطح شهر قم فعال است که به عنوان نمونه در یکی از این غرفه‌ها در ازای دریافت پسماند خشک، گل و گلدان تحویل می‌دهند و در پایان فصل نیز به فرد یک امتیاز داده می‌شود و با قرعه‌کشی بین شهروندان باشگاه مخاطبان تفکیک پسماند جوایزی به منتخبان اهدا می‌شود.

پسماندها خطر ناک می شوند اگربرنامه درستی برای جمع آوری و دفع آنها وجود نداشته باشد . پسماندها خطرناک می شوند. بنا براین برنامه ریزی برای استفاده از مشارکت عمومی برای مدیریت آن می تواند از خطرهای پسماند بکاهد.

اگر پسماندهای خشک و تر در محل مبدأ تفکیک شود بسیاری از هزینه‌های پردازش کاهش پیدا می‌کند که این امر هزینه‌ها را کاهش داده و در نهایت نیز مردم برای جمع‌آوری پسماند هزینه کمتری می‌پردازند. بنابراین لازم است فرهنگ تفکیک پسماند در مبدا باید دربین شهروندان نهادینه شود. ضمن اینکه از تعداد گاراژ و انبارهای غیر قانونی نیز کاسته خواهد شد.